Yerel Gençlik Politikası Programı Haritalama Çalışması;
amaçlar.
Haritalama Çalışması, belediyelere, gençlik çalışanlarına, gençlik alanında çalışan sivil toplum kuruluşlarına ve gençlere yönelik hazırlanmıştır. Bu kapsamda, 16 büyükşehir ve 8 il belediyesine dair veriler toplanmıştır.
Türkiye’de kamu tarafından üretilen gençlik verisi oldukça eksiktir. Yerel yönetimlere dair var olan gençlik verilerinin tek portalda toplanmasının, daha kaliteli ve geniş kapsamlı gençlik verisi üretilmesine dair yürütülen savunuculuk çalışmasının ilk ayağını oluşturması hedeflenmektedir.
Haritalama çalışması, yerel yönetimlerin gençlik hizmetleri ve gençlik hakları alanındaki çalışmalarını izlemeye yönelik göstergelerin oluşturulmasıyla başlamıştır. Göstergeler, “kent” ve “belediye” olmak üzere iki ana başlığa ayrılmıştır. Göstergeler ayrıca aşağıda ayrıntısı verilen sekiz gençlik hakkı çerçevesinde gruplandırılmış, göstergelerin yanında görülen semboller bu hak alanlarını göstermektedir. Bu bağlamda, 47 gösterge belirlenmiş ve gruplanmıştır.
Göstergelerin oluşturulması sürecinde Dört Mevsim Yaşam Boyu Oyun ve Öğrenme Derneği’nin Yerel Yönetimler için Gençlik Göstergeleri’den, Toplum Gönüllüleri Vakfı’nın Adrese Büyüteç: Gençlik Alanı Sivil İzleme Raporu’ndan ve GoFor’un Yerel Gençlik Politikası Programı kapsamında iş birliği protokolü imzaladığı belediyelerde yürüttüğü çalışmalardan yararlanılmıştır.
Göstergelerin tamamlanmasının ardından veri üretme ve işleme süreci başlamıştır. Veri üretme sürecinde temel iki sorunla karşılaşılmıştır. Öncelikle, Türkiye’de kamu kurumlarının benimsediği ortak bir gençlik tanımı bulunmamaktadır. Bu nedenle, farklı devlet kurumlarında ve belediyelerde farklı yaş kırılımlarına göre veriler derlenmektedir. GoFor, gençliğin yalnızca bir yaş aralığı olmadığını, gençlik deneyimlerinin farklılaştığını ve gençliğin toplumsal bir süreç olarak ele alınması gerektiğini not etmekle birlikte politika ve veri üretme süreçlerini kolaylaştırmak için gençliği 18-30 yaş aralığında tanımlamaktadır. Fakat haritalama çalışması özelinde kamu kurumlarından alınan verilerde ilgili verinin üretildiği yaş grupları esas alınmış, her göstergenin açıklamasında yaş aralığına dair bilgi verilmiştir. Kanıta dayalı politikaların daha etkili üretilmesi ve uygulanması için gençliğe dair ortak bir tanımda uzlaşmak elzemdir.
Öte yandan, kamu kurumları tarafından üretilen verilerin önemli bir kısmında yaşa göre ayrıştırılmış veri bulunmamaktadır. Aynı durum cinsiyete göre ayrıştırılmış veri hususunda da geçerlidir. Yaşa ve cinsiyete göre ayrıştırılmış veriye ulaşmak ise neredeyse imkansızdır. Örneğin, YSK Açık Veri Portalı’nda yerel seçimlerde seçilen belediye başkanlarına dair yaşa göre ayrıştırılmış ve cinsiyete göre ayrıştırılmış veriler ayrı ayrı açıklanmakta; fakat yaşa ve cinsiyete göre ayrıştırılmış veri sunulmamaktadır. Bu nedenle seçilen ya da aday olan genç kadınlara dair veriye ulaşmak oldukça zordur. Genç kadınların siyasete katılımının önündeki engeller düşünüldüğünde bu veriye ulaşmanın önemi açıktır. Bu nedenle, gençlik politikası üretim süreçlerinde ortak bir yaş tanımının yanı sıra kamu kurumları tarafından üretilen her verinin yaşa göre ayrıştırılması, gençliğin homojen bir grup olmadığı dikkate alındığında ise cinsiyet, eğitim durumu, gelir vb. alanlarda ayrıştırılmış verinin yaşla birlikte analiz edilmesine izin verecek veri üretim ve sunum sistemlerinin kurulması önem taşımaktadır.
Bu sorunlar geçerliliğini korumakla birlikte veri üretme sürecinde iki temel kaynaktan yararlanılmıştır. Birincisi, belediyelerin gençlik hizmetleri ve gençlik hakları alanındaki çalışmalarına dair sorular ilgili belediyelere bilgi edinme dilekçeleri aracılığıyla sorulmuştur. 4982 sayılı Bilgi Edinme Kanunu’nda belirtildiği üzere,
Kurum ve kuruluşlar, bu Kanunda yer alan istisnalar dışındaki her türlü bilgi veya belgeyi başvuranların yararlanmasına sunmak ve bilgi edinme başvurularını etkin, süratli ve doğru sonuçlandırmak üzere, gerekli idarî ve teknik tedbirleri almakla yükümlüdürler. (Madde 5)
Bilgi edinme başvurusu, başvurulan kurum ve kuruluşların ellerinde bulunan veya görevleri gereği bulunması gereken bilgi veya belgelere ilişkin olmalıdır. (Madde 7)
Kurum ve kuruluşlar, bilgi edinme başvurularıyla ilgili cevaplarını yazılı olarak veya elektronik ortamda başvuru sahibine bildirirler. Başvurunun reddedilmesi hâlinde bu kararın gerekçesi ve buna karşı başvuru yolları belirtilir. (Madde 12)
Belediyelere yapılan bilgi edinme başvurularının yalnızca yarısına cevap alınabilmiş, belediyelerin diğer yarısı ise yasal süre içinde başvurulara dönüş yapmamıştır.
Belediye hizmetleri dışında kalan göstergeler (örneğin nüfus, öğrenci sayısı vb.) ve bilgi edinme başvurusuna cevap vermeyen belediyelerin göstergeleri için açık kaynaklar kullanılmıştır. Belediyelerinin stratejik plan ve faaliyet raporları, belediyelerin açık veri tabanları, MEB, YSK, YÖK vb. kamu kurumlarının veri portalları ve raporları incelenmiş ve ilgili veriler işlenmiştir. Her veri için yararlanılan açık kaynaklara göstergelerin altında yer verilmiştir.
Gençlik Örgütleri Forumu, Türkiye’de gençlik politikasının hak temelli bir yaklaşımla ele alınmasını savunur. Hak temelli gençlik politikası yaklaşımı, gençleri eşit, aktif ve özerk bireyler olarak ele alırken aynı zamanda gençlerin topluma aktif katılımını sağlamayı hedefler. Bu bağlamda, artan güvencesizleşme, ayrımcılık ve toplumsal şiddet karşısında politika müdahaleleri geliştirilmeli; dezavantajlı gençlik gruplarının toplumsal ve politik katılımını sağlamak için gençlerle birlikte çalışmalar yürütülmelidir.
Gençlik hakları, gençlerin temel hak ve özgürlüklerden tam anlamıyla yararlanmasını ifade eder. Küresel düzeyde, gençlerin belirli haklarını tanımlayan bir çerçeve veya belge bulunmamaktadır. Gençlik haklarına yönelik özel bir belgenin bulunmaması durumunda, mevcut insan hakları belgeleri herkes için geçerli olduğundan, gençlerin haklarını yaygınlaştırmak için kullanılmalıdır.
Bunun yanı sıra, mevcut insan hakları çerçevesi gençleri de kapsayacak şekilde herkes için geçerli olsa da gençler, toplumsal konumları nedeniyle çoğu zaman haklarından yararlanamamaktadır. Bu nedenle, temel insan haklarına gençlik yaklaşımını eklemek ve bu yaklaşımla birlikte geliştirmek gereklidir.
Gençlik hakları şöyle özetlenebilir:
İllere dair veriler iki ana başlığa ayrılmıştır. İl sayfalarında ilk önce kentin tümüne dair veriler yer almaktadır. İkinci kısımda ise büyükşehir/il belediyesine dair verilere yer verilmiştir. Bu veriler ve kaynakları şöyledir:
GoFor iş birliği protokolü: GoFor’un belediyelerle yürüttüğü ortak çalışmaları içeren iş birliği prokolü. Protokol, belediyelerin ve belediye sınırlarında yaşayan gençlerin ihtiyaçları çerçevesinde hazırlanır ve taraflar arasındaki çeşitli konularda ortak çalışmaları içerir. Bu kapsamda;
Gençlik Hakları Sözleşmesi: GoFor’un 2024 yerel seçimleri kapsamında yürüttüğü Kaç Genç Var? kampanyasında kapsamında adaylara imzalattığı sözleşme. Sözleşmeyi imzalayan seçilmişlere yer verilmiştir. İmzacıların tam listesi ve sözleşme https://go-for.org/88-soz-genclik-haklari-sozlesmesini-kimler-imzaladi/ adresinden ulaşılabilir.
İl nüfusu: İl sınırları içinde ikamet eden nüfus. TÜİK’in Adrese Dayalı Nüfus Kayıt Sistemi Sonuçları’ndan alınmıştır.
Genç nüfus: İl sınırları içinde ikamet eden 18-30 yaş aralığındaki nüfus. TÜİK’in Adrese Dayalı Nüfus Kayıt Sistemi Sonuçları’nda yer alan “İl, tek yaş ve cinsiyete göre nüfus” tablosundan alınmıştır.
Genç nüfus oranı: İl sınırları içinde ikamet eden 18-30 yaş aralığındaki nüfusun il nüfusuna oranı. (Genç nüfus/İl nüfusu)
Genç erkek nüfusu: İl sınırları içinde ikamet eden 18-30 yaş aralığındaki erkek nüfus. TÜİK’in Adrese Dayalı Nüfus Kayıt Sistemi Sonuçları’nda yer alan “İl, tek yaş ve cinsiyete göre nüfus” tablosundan alınmıştır.
Genç kadın nüfusu: İl sınırları içinde ikamet eden 18-30 yaş aralığındaki kadın nüfus. TÜİK’in Adrese Dayalı Nüfus Kayıt Sistemi Sonuçları’nda yer alan “İl, tek yaş ve cinsiyete göre nüfus” tablosundan alınmıştır.
Üniversite öğrencisi sayısı: İl sınırları içinde bulunan üniversitelere kayıtlı öğrenci sayısı. Yükseköğretim Kurulu’nun Bilgi Yönetim Sistemi’nden alınmıştır.
Kadın üniversite öğrencisi sayısı: İl sınırları içinde bulunan üniversitelere kayıtlı kadın öğrenci sayısı. Yükseköğretim Kurulu’nun Bilgi Yönetim Sistemi’nden alınmıştır.
Erkek üniversite öğrencisi sayısı: İl sınırları içinde bulunan üniversitelere kayıtlı erkek öğrenci sayısı. Yükseköğretim Kurulu’nun Bilgi Yönetim Sistemi’nden alınmıştır.
Üniversite sayısı: İl sınırları içinde bulunan üniversitelerin sayısı. Yükseköğretim Kurulu’nun Bilgi Yönetim Sistemi’nden alınmıştır.
KYK yurdu sayısı: İl sınırları içinde bulunan, Kredi ve Yurtlar Genel Müdürlüğü’ne bağlı ve yükseköğrenim gören öğrencilerin barınabildiği yurt sayısı. Milli Eğitim Bakanlığı’nın Milli Eğitim İstatistikleri Örgün Eğitim raporundan alınmıştır.
KYK yurdu kapasitesi: İl sınırları içinde bulunan, Kredi ve Yurtlar Genel Müdürlüğü’ne bağlı ve yükseköğrenim gören öğrencilerin barınabildiği yurtlardaki yatak sayısı. Milli Eğitim Bakanlığı’nın Milli Eğitim İstatistikleri Örgün Eğitim raporundan alınmıştır.
Genç işsiz oranı: 18-24 yaş aralığındaki kayıtlı işsizlerin emek arzında bulunan veya bulunmak isteyen aynı yaş aralığındaki nüfusa oranı. Kayıtlı işsiz, halihazırda asgari ücret düzeyinde herhangi bir gelir getirici işte çalışmayıp Türkiye İş Kurumu’na iş arama maksadı ile başvuran kişilerdir. Dolayısıyla bu oran, İş-Kur’a başvuruda bulunmamış genç işsizleri kapsamamaktadır. Türkiye İş Kurumu’nun (İŞKUR) il müdürlüklerinin İşgücü Piyasası Araştırması’ndan alınmıştır.
Genç kadın işsiz oranı: 18-24 yaş aralığındaki kayıtlı kadın işsizlerin emek arzında bulunan veya bulunmak isteyen aynı yaş aralığındaki kadın nüfusa oranı. İŞKUR’un genç işsizlik oranlarında cinsiyet kırılımı verilmediği için illerin tümü için veri bulunamamıştır.
Genç NEET oranı: Ne istihdamda ne eğitimde olan genç oranı. NEET, hem işgücünden hem de eğitimden kopmuş gençleri tanımlamaktadır. NEET genç oranının yüksekliği, hem ekonomik kalkınma hem de kişisel gelişim potansiyelinin kaybedilmesi anlamına geldiğinden, önemli bir güncel toplumsal kaygıyı temsil etmektedir. Türkiye İstatistik Kurumu ile uyumlu olarak 15-29 yaş aralığı baz alınmıştır. İl bazında veriye ulaşılamamıştır.
Genç kadın NEET oranı: Ne istihdamda ne eğitimde olan genç kadın oranı. İl bazında veriye ulaşılamamıştır.
Genç belediye başkan sayısı: 31 Mart 2024 yerel seçimlerinde büyükşehir, il ve ilçe belediyelerine seçilen 18-29 yaş arası belediye başkanı sayısı. Yüksek Seçim Kurulu Açık Veri Portalı’nın “Seçilen belediye başkanlarının yaş grubu dağılımı” tablosundan alınmıştır.
Genç kadın belediye başkanı sayısı: 31 Mart 2024 yerel seçimlerinde büyükşehir, il ve ilçe belediyelerine seçilen 18-29 yaş arası kadın belediye başkanı sayısı. Yüksek Seçim Kurulu Açık Veri Portalı’nda yaş ve cinsiyet kırılımlı veri verilmediği için seçilen genç belediye başkanlarının profilleri incelenmiştir.
Genç belediye başkanı oranı: 31 Mart 2024 yerel seçimlerinde büyükşehir, il ve ilçe belediyelerine seçilen 18-29 yaş arası genç belediye başkanlarının oranı. (Genç belediye başkanı sayısı/Belediye başkanı sayısı)
Gençlik STK’ları sayısı: Dernekler Bilgi Sistemi’nde (DERBİS) “gençlik” alanında faaliyet gösterdiğini belirten, merkezi il sınırları içinde bulunan dernek sayısı.
Belediye başkanı: Büyükşehir/il belediye başkanının ismi ve siyasi partisi.
Gençlik daire başkanlığı/müdürlüğü: Büyükşehir/il belediyesi bünyesinde bulunan gençlikle direkt olarak ilgili olan gençlik daire başkanlığı/müdürlüğü. GoFor’un belediyelere gönderdiği bilgi edinme başvurusu dilekçesine gelen cevaplardan veya belediyelerin sitelerinde bulunan organizasyon şemalarından alınmıştır.
Gençlik daire başkanlı/müdürlüğü çalışan sayısı: Büyükşehir/il belediyesi bünyesinde bulunan gençlikle direkt olarak ilgili olan gençlik daire başkanlığı/müdürlüğünde çalışan sayısı. GoFor’un belediyelere gönderdiği bilgi edinme başvurusu dilekçesine gelen cevaplardan veya belediyelerin sitelerinden alınmıştır.
Büyükşehir belediye meclisi üye sayısı: Büyükşehir belediye meclisine seçilen üye sayısı. GoFor’un belediyelere gönderdiği bilgi edinme başvurusu dilekçesine gelen cevaplardan veya belediyelerin sitelerinden alınmıştır.
Büyükşehir belediye meclisi genç üye sayısı: Büyükşehir belediye meclisine seçilen 18-29 yaş aralığındaki genç üye sayısı. GoFor’un belediyelere gönderdiği bilgi edinme başvurusu dilekçesine gelen cevaplardan veya belediyelerin sitelerinden alınmıştır. Yalnızca büyükşehirler için dahil edilmiştir.
Büyükşehir belediye meclisi genç üye oranı: Büyükşehir belediye meclisine seçilen 18-29 yaş aralığındaki genç üye oranı. GoFor’un belediyelere gönderdiği bilgi edinme başvurusu dilekçesine gelen cevaplardan veya belediyelerin sitelerinden alınmıştır. (Büyükşehir belediye meclisi genç üye sayısı/Büyükşehir belediye meclisi üye sayısı)
Büyükşehir belediye meclisi genç kadın üye sayısı: Büyükşehir belediye meclisine seçilen 18-29 yaş aralığındaki genç kadın üye oranı. GoFor’un belediyelere gönderdiği bilgi edinme başvurusu dilekçesine gelen cevaplardan veya belediyelerin sitelerinden alınmıştır.
İl genel meclisi üye sayısı: 31 Mart 2024 yerel seçimlerinde il genel meclisine seçilen üye sayısı. Yüksek Seçim Kurulu Açık Veri Portalı’nın “Seçilen il genel meclisi üyelerinin yaş grubu dağılımı” tablosundan alınmıştır.
İl genel meclisi genç üye sayısı: 31 Mart 2024 yerel seçimlerinde il genel meclisine seçilen 18-29 yaş aralığındaki genç üye sayısı. Yüksek Seçim Kurulu Açık Veri Portalı’nın “Seçilen il genel meclisi üyelerinin yaş grubu dağılımı” tablosundan alınmıştır.
İl genel meclisi genç üye oranı: 31 Mart 2024 yerel seçimlerinde il genel meclisine seçilen 18-29 yaş aralığındaki genç üye oranı. (İl genel meclisi genç üye sayısı / İl genel meclisi üye sayısı)
İl genel meclisi genç kadın üye sayısı: 31 Mart 2024 yerel seçimlerinde il genel meclisine seçilen 18-29 yaş aralığındaki genç kadın üye sayısı. Yüksek Seçim Kurulu Açık Veri Portalı’nda yaş ve cinsiyet kırılımlı veri verilmemektedir. GoFor’un belediyelere gönderdiği bilgi edinme başvurusu dilekçesine gelen cevaplardan alınmıştır.
Kent konseyi: Büyükşehir/il belediyesi bünyesinde bulunan Kent Konseyi ve kent konseyinin internet sitesi ve sosyal medya hesaplarına dair bilgi. GoFor’un belediyelere gönderdiği bilgi edinme başvurusu dilekçesine gelen cevaplardan veya belediyelerin sitesinden alınmıştır.
Gençlik meclisi: Büyükşehir/il belediyesi bünyesinde bulunan Gençlik Meclisi ve gençlik meclisinin internet sitesi ve sosyal medya hesaplarına dair bilgi. GoFor’un belediyelere gönderdiği bilgi edinme başvurusu dilekçesine gelen cevaplardan veya belediyelerin sitesinden alınmıştır.
Stratejik planda gençlik: Büyükşehir/il belediyesi tarafından dört yıllık olarak hazırlanan stratejik plan belgelerinde gençliğe yer verilen bölümler, hedefler ve faaliyetlere yer verilmektedir. Belediyelerin sitelerinde kamuya açık olarak yayınlanan stratejik planlardan alınmıştır.
Yerel gençlik politikası: Büyükşehir/il belediyesi yetkilileri tarafından onaylanan yerel gençlik politikası belgesi. GoFor’un belediyelere gönderdiği bilgi edinme başvurusu dilekçesine gelen cevaplardan veya belediyelerin sitesinden alınmıştır.
Yerel gençlik eylem planı: Büyükşehir/il belediyesi yetkilileri tarafından onaylanan yerel gençlik eylem planı. GoFor’un belediyelere gönderdiği bilgi edinme başvurusu dilekçesine gelen cevaplardan veya belediyelerin sitesinden alınmıştır.
Yerel eşitlik eylem planı: Büyükşehir/il belediyesi yetkilileri tarafından onaylanan, toplumsal cinsiyet eşitliği başta olmak üzere çeşitli ayrımcılık türlerine yönelik yerel yönetimin müdahale alanlarını ele alan yerel eşitlik eylem planı. GoFor’un belediyelere gönderdiği bilgi edinme başvurusu dilekçesine gelen cevaplardan veya belediyelerin sitesinden alınmıştır.
Gençlik örgütleri ile protokol: Büyükşehir/il belediyesi ile gençlik alanında faaliyet yürüten sivil toplum kuruluşları ve inisiyatifler arasında imzalanan iş birliği protokolleri. GoFor’un belediyelere gönderdiği bilgi edinme başvurusu dilekçesine gelen cevaplardan alınmıştır.
Gençliğe ayrılan bütçe: Büyükşehir/il belediyesi bütçesinde gençlik daire başkanlığı/müdürlüğüne ayrılan bütçe. GoFor’un belediyelere gönderdiği bilgi edinme başvurusu dilekçesine gelen cevaplardan veya belediye bütçe belgelerinden alınmıştır.
Gençlik merkezi sayısı: Büyükşehir/il belediyesi bünyesinde bulunan aktif gençlik merkezlerinin sayısı. GoFor’un belediyelere gönderdiği bilgi edinme başvurusu dilekçesine gelen cevaplardan veya belediyelerin sitesinden alınmıştır.
Kütüphane sayısı: Büyükşehir/il belediyesi bünyesinde bulunan kütüphane sayısı. GoFor’un belediyelere gönderdiği bilgi edinme başvurusu dilekçesine gelen cevaplardan veya belediyelerin sitesinden alınmıştır.
Yurt sayısı: Büyükşehir/il belediyesi bünyesinde bulunan öğrenci yurdu sayısı. GoFor’un belediyelere gönderdiği bilgi edinme başvurusu dilekçesine gelen cevaplardan veya belediyelerin sitesinden alınmıştır.
Yurt kapasitesi:Büyükşehir/il belediyesi bünyesinde bulunan öğrenci yurtlarındaki yatak sayısı. GoFor’un belediyelere gönderdiği bilgi edinme başvurusu dilekçesine gelen cevaplardan veya belediyelerin sitesinden alınmıştır.
HPV aşısı: Büyükşehir/il belediyesi tarafından yurttaşlara sunulan HPV aşısı hizmeti. GoFor’un belediyelere gönderdiği bilgi edinme başvurusu dilekçesine gelen cevaplardan veya belediyelerin sitesinden alınmıştır.
Gençler için psikososyal destek: Büyükşehir/il belediyesi tarafından gençlere sunulan psikososyal destek hizmeti. GoFor’un belediyelere gönderdiği bilgi edinme başvurusu dilekçesine gelen cevaplardan veya belediyelerin sitesinden alınmıştır.
Ulaşım desteği: Büyükşehir/il belediyesi tarafından gençlere sunulan ulaşım indirimi. GoFor’un belediyelere gönderdiği bilgi edinme başvurusu dilekçesine gelen cevaplardan veya belediyelerin sitesinden alınmıştır.
